Anadolu’nun Orhun abideleri olarak da nitelendirilen ve 200 dönüm alana kurulan Ahlat’taki Selçuklu Mezarlığı, yalnızca Anadolu’nun değil, bütün İslâm dünyasının en büyük mezarlığı olarak biliniyor. Mezar taşları âit oldukları dönemdeki inançlar ve tarih açısından büyük ipuçlarını veriyor. Geometrik şekiller, bitkisel motifler, rumi ve palmetler, ejder başlıklar, mukarnas ve nişler ile tezyin edilmiş mezar taşları, Asya tesiri ile Orhun Anıtları’nı andırıyor. Burada birtakım meslek grupları, ileri gelenler, yöneticiler, kadılar olduğu da taşlardan öğreniliyor. Taşların 4,5 metreyi aşan yüksekliklerinin Orta Asya ile yakın alâkası olduğuna değiniliyor.

Bitlis’in Ahlat ilçesini 1915 yılında işgale gelen Rus birlikleri bu taşları, sıraya dizilmiş Türk askeri sanarak saatlerce sürdürdükleri top atışlarının izleri günümüzde hâlâ duruyor.

Ruslar, karargahlarını 20 kilometre uzaklıktaki bir köye kurarlar. Karşılarında ayakta dimdik duran yüzlerce Türk askeri gören Rus birlikleri, bölgeyi saatlerce top atışına tutarlar. Buna rağmen tek bir askerin bile kıpırdamadan dimdik ayakta durması karşısında şaşkına dönen ve adeta çıldıran Ruslar, tüm hiddetleriyle Ahlat’a saldırmaya devam ederler. Gerçek gün ağarınca ortaya çıkıyor. Tabi o zamanın teknolojisi ve ellerindeki dürbünler çok güçlü değil. Bu olay Rusların hızlı gelişini de engeller. Bu taşların asker olmadığını bilmiş olsalar Ahlat’a daha hızlı gelmiş olacaklar. Bu da buradaki bütün insanların yok olmasına yol açabilecekti. Ahlat’a gelişleri birkaç saat sürünce buradaki insanlar da önce Bitlis’e, oradan da Diyarbakır tarafına göç ediyorlar. Bu vesile ile de bir kısım Ahlatlının da canları kurtulmuş oluyor. Yani ecdadımızın yapmış olduğu mezar taşlarının yaklaşık 900 sene sonrasında bile Ahlatlıya faydası oluyor.