Tarık bin Ziyad kumandasında 711’de İspanya’ya geçince Cordoba’yı kendilerine başşehir yapan Müslümanlar, Avrupa’ya medeniyet getirdiler. Büyük bir saray, hastahaneler, medreseler yaptılar. Bunların yanında bir de büyük câmia (üniversite) kurdular. Avrupa’da ilk kurulan üniversite budur. O zamana kadar Avrupalılar bilimde, teknikte, tıpta, tarımda ve medeniyette çok geri kalmışlardı. Müslümanlar onlara ilim ve medeniyette hocalık ettiler.

Endülüs İslâm devletini kuran I. Abdurrahman ibn Muaviye, Kurtuba’da çok büyük bir câmi yaptırmak istedi. Câminin yapılmasına 785 yılında başlandı. I. Abdurrahman, her gün inşaatta amele gibi çalışıyordu. İnşaat malzemeleri doğunun çeşitli ülkelerinden getirtildi. Tahta kısımlar için Lübnan’ın en mükemmel ağaçları, başka yerlerden renkli mermerler, Irak’tan ve Suriye’den kıymetli taşlar, inci, zümrüt, fildişi bu araziye yığıldı. Dünyada en fazla sütuna sahip olan mabet, Kurtuba Câmii’dir. 1419 sütun var. Sütunlardan oluşan 19 paralel yol, bu doğrultuya dik 36 adet yolu dik açıyla kesiyor. Sütunların çoğu granitten, bazıları da çeşitli taşlardan yapılmış. Sütunlar, tuğlalardan ve beyaz taşlardan meydana gelen kemerleri destekliyor. Kurtuba Câmii’nin en güzel kısmı, mihrabı ve minberidir. Mihrap at nalı şeklindedir. Mihrap kemerinin dayandığı sütunlar eşsiz güzelliktedir. Câminin dış süsleri çok zarar görmüş olmasına rağmen iç süsleri hâlâ göz kamaştırıcıdır. Mabedin bir diğer özelliği de kemerlerin iki katlı olmasıdır. Bu özellik yalnız Kurtuba Câmii’nde bulunmaktadır. Bu muhteşem câminin ortasına bir kilise yerleştirmek için 63 adet çok güzel sütun yıkılmış ve câmi 1523’te katedrale çevrilmiştir.

Türk Edebiyatı Dergisi (466)