HATIRA - KIYAS MUMU

Târihteki meşhûr İstanbul yangınlarından birinde, Tulumbacılar (İtfâiyeciler) kış gecesi yangını söndürmeye çalışırken, yangın bir paşa konağına ulaşır. Bu konağın dillere destan güzel kızı, yangından kurtulmak için sokaklarda nereye gittiğini bilmeden koşar ve bir câmi avlusuna bitkin bir hâlde kendini zor atar. Köşede bir ışık görüp, kapıdan içeri yığılır. Bu odada bir talebe mum ışığında ders çalışmaktadır. Şaşırıp sorar:

- İn misin, cin misin?.. Niçin geldin?..
- Yangın var, ne olur beni gece koru!
- Ben bekârım, burada kalamazsın.
- Bu kış gecesi soğuk ve karanlıkta nereye gideyim?

Çâresiz kalan genç, su verir ve yatağını gösterdikten sonra dersine döner. Kendini bir türlü derse veremez. Kız sayıklayarak uyurken üzeri de açılmıştır. Bu sırada şeytan aklına kötü düşünceler getirir: "Fırsatı kaçırma! Böyle güzel bir kız ve böyle bir fırsat bir daha ele geçmez! Kimse de görmez..."

Kendini çabuk toparlar. Yanmakta olan muma parmağını uzatıp der ki: "Şu mum sana Cehennem ateşi gibi bir kıyastır. Bu mâsum kızı kirletirsen yanacaksın!.. Önce bu muma dayan!.."

Parmağı ağır şekilde yanar ve sıçrayarak dersine döner. Fakat aynı vesvese ile zihnini yine toplayamaz. Şeytana uymamak için, sabaha kadar kendisi ile defâlarca mücâdele edip, birkaç parmağını daha yakar. Kız sabaha karşı uyanıp, örtündükten sonra durumu gizlice tâkip eder. Ortalık ağarınca, gençten palto alıp giyinerek oradan ayrılır. Yangından ucuz kurtulan konaklarını bulur.

Kızına kavuşan annesi, sevinerek ona sarılır. Geceyi geçirdiği yeri öğrenince de saçını başını yolarak kocasına haber verir. Paşa arabasına kızını da alarak târif edilen yere gelirler. Elleri sarılı bir genci görünce şöyle düşünür: "Demek ki bahsedilen genç bu. Kötülük etmemek için nefsi ile mücâdele etmiş ve ellerini mumda yakmış..."

Durumu iyice öğrenince ona der ki:

"Memleket sizin ahlâkınız üzerinde duruyor. Benim konağımda, ye, iç, yat, oku. İstersen kızımı da alırsın..."
Delikanlı sonunda o kız ile evlenir.