TARİH - RUM PATRİĞİNİN MEKTUBU

Osmânlı Devleti'nde Rus elçisi olarak uzun yıllar çalışan İgnatiyef, hâtıralarında, Sultan II. Mahmut Hân zamanında, Fener Patrikhânesi'nin kapısında asılan, 1821 Rum İsyânı'nın baş plânlayıcısı Patrik Gregoryos'un, Rus Çarı Aleksandr'a yazdığı mektûbu açıklamaktadır. Mektup özetle şöyledir:

   "Türkleri maddeten ezmek ve yıkmak mümkün değildir. Türkler, Müslümân oldukları için çok sabırlı ve mukâvemetlidir. Gâyet mağrurdurlar ve izzet-i îmân sâhibidirler. Bu hasletleri, dinlerine bağlılıklarından, kadere rızâ göstermelerinden, anânelerinin kuvvetinden, pâdişâhlarına [devlet adamlarına, büyüklerine] olan itâat duygularından gelmektedir.

Türkler zekîdirler ve kendilerini müsbet yolda sevk ve idâre edecek reislere sâhip oldukları müddetçe de çalışkandırlar. Onların bütün meziyetleri, hattâ kahramanlık ve şecâat duyguları da anânelerine olan bağlılıklarından, ahlâklarının sağlamlığından gelmektedir. Türklerde evvelâ itaat duygusunu kırmak ve ma'nevî bağlarını parçalamak, dînî sağlamlığını zayıflatmak îcap eder. Bunun da en kısa yolu, millî geleneklerine ve mâneviyâtlarına uymayan hâricî fikirler ve hareketlere alıştırmaktır.

Mâneviyatları sarsıldığı gün, Türklerin kendilerinden şeklen çok güçlü, kalabalık kuvvetler önünde zafere götüren asıl kudretleri sarsılacak ve maddî vâsıtaların üstünlüğü ile yıkmak mümkün olabilecektir. Bu sebeple Osmanlı Devleti'ni tasfiye için mücerred olarak harp meydanlarındaki zaferler kâfi değildir. Yapılacak olan; Türklere birşey hissettirmeden, bünyelerindeki tahrîbâtı tamamlamaktır."