İLİM VE TEKNİK - YILDIRIM VE ŞİMŞEK

Gök gürültülü ve şimşekli bir fırtınadan önce gökyüzünde toplanan bulutlar negatif elektrikle yüklenirler. Bu bulutla toprak arasında büyük bir potansiyel farkı vardır. Dolayısıyle bulut biriktirdiği yükünü yeryüzüne boşaltma ve fazla gelen enerjisinden kurtulma eğilimindedir. Ancak bunun gerçekleşmesi için aradaki havanın katedilip bir köprü kurulması lâzımdır.

Herşey yeryüzüne doğru zikzaklar izleyerek inen bir hareket ile başlar. Küçük parlak bir nokta buluttan yola çıkarak ışık hızının altıda biri kadar hızlı bir biçimde aşağı doğru iner. 50 metre kadar indikten sonra, 50 mikrosaniye kadar durur ve yeni bir adım atar, durur, yeni bir adım atar durur... bu böyle devam eder. Meydana gelen bu eksi yükü, buluttan yeryüzüne taşıdığından, kanalın hepsi eksi elektrikle doludur.

Boşalma yeryüzüne değdiği anda, buluta kadar çıkan iletken bir tel elde etmiş gibi olur. Bu sâyede buluttaki negatif yük boşalabilir ve bu sırada aşağıda meydana gelen artı iyonlar da aynı yolu kullanarak buluta doğru çıkarlar. Bu sırada yollarına çıkan havadaki moleküllerin de iyonlaşmasıyle, çok parlak bir ışık olur. Yıldırımı topraktan yukarı doğru çıkıyor olarak görmemizin sebebi de işte budur. Şimşek çaktığı sırada ortaya çıkan ısı, oradaki havanın aniden genleşmesine sebep olur; bunun sonucunda da gök gürültüsü olarak adlandırdığımız ses meydana gelir. Ses buluttan buluta yansıyarak tekrarlanır ve bizim kulağımıza patlamalı ve çatırdamalı bir biçimde ulaşır. Bâzı zaman da bu işlem buluttan buluta da olur.